अनुभव – विश्वास जोशी
१९७० च साल होतं. मी तेव्हा अवघ्या सतरा वर्षांचा होतो. उर्मट, धाडसी आणि बेफिकीर. आमचं कर्नाटकमधलं एक लहानसं गाव, जिथं जंगल गावापेक्षा मोठं होतं. गावात वीज नव्हती, पक्के रस्ते नव्हते, आणि एकदा सूर्य मावळला की, कुठेही बाहेर फिरणं म्हणजे आपला जीव हातात घेऊन चालणं. तो मे महिन्याचा शेवटचा आठवडा होता. उन्हाळी सुट्टी लागली होती. मी आणि माझा मित्र श्रीधर, संध्याकाळी गावाबाहेरच्या तलावाकडे गेलो होतो.. घरच्यांना सांगून आलो नव्हतो. सुर्य मावळत असतानाच आम्ही परत निघालो. पण गप्पा करता करता वाट चुकलो. आम्ही एका जुन्या रस्त्यावर आलो, जो आत जंगलात जायचा. रात किड्यांची किरकिर खूप च वाढली होती. इतकी ती कानाला असह्य वाटू लागली. त्या रस्त्यावर बरेच आत चालत गेलो तेव्हा रस्ता चुकल्याचे लक्षात आले. कळेपर्यंत खूप उशीर झालेला. तसे मला मागून माझ्या नावाने हाक ऐकू आली..
“ए, विश्वा…!” जरा लांबून. पण स्पष्ट.
श्रीधरने पाहिलं माझ्याकडे. “कोणी तरी गावातलाच असेल. चल लवकर,” तो म्हणाला. पण मी मूर्खपणा केला. “कोण आहे?” असं मी मोठ्याने विचारलं.
आवाज पुन्हा आला – “विश्वा… इथं ये…”
आता तो अगदी माझ्या डाव्या कानात जवळजवळ कुजबुजल्यासारखा वाटला. आणि अचानक जंगलातला पूर्ण आवाज गायब झाला. रात किड्यांची किर किर, अधून मधून येणाऱ्या झाडांच्या सळसळण्याचा आवाज… सर्व काही शांत. फक्त माझा श्वास ऐकू येत होता.. आणि श्रीधर थरथरत होता. त्या रात्रीनंतर गोष्टी बदलल्या. मी परत घरी आलो खरा, पण झोप येईना. दररोज रात्री कुणीतरी माझ्या नावानं हाक मारायचं – अगदी माझ्या खिडकीजवळून.
“विश्वा… उठ… चल माझ्याबरोबर…”
“विश्वा… एकटाच आहेस ना…?”
कधी ते माझ्या आईच्या आवाजात बोलायचं, कधी बाबांच्या. पण मी ओळखायचो – कारण तो आवाज मध्य रात्र उलटल्या नंतर यायचा जेव्हा आई आणि बाबा दोघंही गाढ झोपलेले असायचे. काही दिवसांनी ते माझ्या स्वप्नांत येऊ लागलं. एक उंच सावळी बाई, चेहरा अस्पष्ट, पण डोळे लालसर. लांबसडक केस आणि तिच्या हातात एक फासासारखं काहीतरी. प्रत्येक स्वप्नात ती मला फरफटत ओढत जंगलात घेऊन जायची. श्रीधरचंही वागणं बदललं होतं. तो मला बघून घाबरायचा, गप्प राहायचा. शेवटी एका दिवशी तो मला म्हणाला, “विश्वा, तू हाकमारीला उत्तर दिलंयस..” पण मला काय कराव तेच कळतं नव्हतं.
आई म्हणायची, “कधी अचानक रात्री तुझ्या खोलीत जळल्यासारखा वास येतो.”
बाबा बघत बसायचे – काही न बोलता. कारण कधी कधी मी झोपेत उठून घराच्या बाहेर चालायला लागायचो, आणि मग झाडाखाली आल्यावर शुद्ध यायची – पाय मातीने भरलेले, चेहरा ओरखडलेला. दिवसेंदिवस हे सगळं वाढतच चालल होतं.
एकदा मी घरातल्या देव्हाऱ्याजवळ झोपलो होतो. मध्येच जागा झालो तर पाहिलं माझ्या आजोबांच्या फोटोसमोर हाकामारी उभी होती.. अंधारात तिचे लालसर डोळे फक्त चमकत होते. माझ्या आईनं एका बाहेरची बाधा बघणाऱ्या बाईकडे मला दाखवलं. त्यांनी सांगितलं – “हीं हाकामारी आता फक्त टाळता येईल, तिच्यापासून सुटका नाही होणार.” आज बरीच वर्ष उलटली. मी पुण्यात वास्तव्यास आहे. इथे हीं जंगल आहे पण झाडांचे नाही तर सिमेंट चे. लोकांची सतत ये जा असते. पण रात्री… अधूनमधून, जेव्हा मी थोडासा अस्वस्थ होतो, किंवा मन शांत नसतं, तेव्हा एक हळुवार हाक पुन्हा ऐकू येते – “विश्वा…”
आता मी उत्तर देत नाही. मी काही बोलत नाही. पण माझ्या हृदयात एक गोष्ट कायमची कोरलेली आहे. हाकमारीचा आवाज एकदा ऐकला आणि तिला प्रतिसाद दिला की आयुष्यभर पाठ सोडत नाही.
